Bağlama Nedir

Bağlama Nedir?

Gönülleri hoş eden âşıkların aşkına, var mı böyle güzel bir enstrüman daha? Eski zamanlardan beri kültürümüzün en güzel örneklerini yansıtan türkülere ses verir bağlama. Saz grubunun yanık bağırlı enstrümanı bağlama, telli, tezeneli bir çalgı türüdür. Türk Halk Müziğinde sıklıkla tercih edilen bir çeşit sazdır. Bağlama adını, üzerine bağlanan tellerden ve perdelerden alır. Sazın yapısı oluşturulurken sapına perde, tepesine kapak, kulağına tel bağlandığı için enstrümana bağlama adı verilmiştir. 

Bağlamalar kısa sap ve uzun sap olmak üzere temelde iki çeşide ayrılır. Bağlama çeşitleri dendiğinde farklı tarz bağlama çalma teknikleri de karşınıza çıkar. Burada teknikler açısından çeşitlemeler mevcuttur. 

Bağlamanın Tarihçesi

Bağlamanın tarihçesi, M.Ö. 1600’lü yıllara kadar uzanır. Bağlama, Orta Asya ve Anadolu kültürlerinin en yakın şahididir. Bağlamanın atası olarak bilinen kopuz, eski Türk adetlerinde sıklıkla yer alan bir saz türüdür. Eski Türklerde kopuz önemli günlerin vazgeçilmez çalgısıdır. Şölenlerde ve kutlamalarda kopuz çalınıp söylendiği bilinir. 

Günümüzde bağlamanın çok sayıda çeşidi vardır. Bunlar: bozuk, çöğür, cura, iki telli, tambura, kopuz, meydan sazı, divan sazı gibi isimlerle anılırlar. Temel olarak bağlama da diğer bütün saz çeşitleri gibi tellerin tekne ve burgu kısımlarına bağlanması, perdelerin sap kısmına bağlanması şeklinde meydana gelmiştir. 

Bağlama Çeşitleri

Bağlama çeşitleri tasarımlarına, ses özelliklerine, ebatına göre farklı isimler almıştır. Her birini çalmak ayrı bir keyiftir. Bağlama çeşitleri genel olarak şunlardır: 

Bozuk Düzen: Bağlama düzeni, klasik düzenden farklıdır. Alt tel re, üst tel do, orta tel sol olmak üzere akort edilmiş bağlamaya bozuk düzen denir. 

Cura: İki ya da üç telli en küçük bağlama türüdür. 

Kısa Sap: Uzun sap bağlamaya göre temelde çok büyük bir farkı yoktur. Tellerinin yerleri uzun sapa göre değişiktir. Daha kolay çalındığı için yeni başlayanların sıklıkla tercih ettiği modeldir. 

Uzun Sap: 23-24 perdeli, tekne boyu 40-42 cm olan bağlama çeşididir. 

Divan: Toplanma merkezi anlamına gelen divan, bu enstrümana adını vermiştir. Köylerde insanları topladığı ve hoş sohbet ortamına vesile olduğu için bu saza, divan bağlama adı verilmiştir. Teknesi büyüktür. Tekne ebatı en aşağı 45 cm’dir. Sesi yüksek çıkar. Sapı uzundur, 29 perdeye sahiptir. 

Meydan: Meydan bağlama, bağlama çeşitleri içinde en büyük ebada sahip olan enstrümandır. Genellikle herkese açık etkinliklerde, meydanlarda ve açık alanlarda çalındığı için bu ismi almıştır. 

Bu bağlama çeşitlerinin dışında bir de başlangıç seviyesi için önerilen öğrenci bağlamaları vardır. Bu bağlamalar ilk birkaç aç içinde enstrümanı öğrenmenize yardım edebilirler. Önemli olan bu birkaç aydan sonra bağlamadan ne kadar verim alabileceğinizdir. Fiyatı ve kalitesi düşük olan başlangıç model bağlamalar, çok kısa bir sürü sonra arızalanır. Ses kalitesi son derece düşer. Öğrenci bağlamalarını alırken malzeme kalitesine dikkat etmeli, güvendiğiniz ve bildiğiniz bir yerden alışveriş yapmalısınız. 

Bağlama Nasıl Çalınır?

Dinlerken sesiyle mest eden bağlama, usta ellerde ne kadar da güzel şakıyor, değil mi? İçinizden ben de çalsam ne güzel olur diyor musunuz? Türkülerin kardeşi olan bağlama nasıl çalınır?

Bağlamayı, parmaklarınızla notalara basarak, pena ya da yine diğer elinizin parmaklarıyla tellere vurarak çalabilirsiniz. Bir eliniz notaları basarken diğer teller üzerinde bir ritim ve melodi oluşturmayı sağlar.

Bağlama Akort Yapma

Sesi düzgün ve gür çıkan bağlama, muhtemelen akordu doğru şekilde yapılan bağlamadır. Bağlama akort yapma kısmı, çoğu acemi müzisyen için zordur. Bağlama akordu, enstrümanı müzik marketten satın aldığınızda tam olabilir. Siz çalmaya devam ettikçe seslerin kaydığını ve akordun bozulduğunu fark edebilirsiniz. Bağlama akort cihazı ya da online akort programı sayesinde enstrümanınızın sesini düzeltebilirsiniz. Bağlama kursu alıyorsanız akort için hocanızdan destek isteyebilirsiniz. Bu işlemi zamanla seslere hakim oldukça kendi başınıza yapabilirsiniz. 

Bağlama Bakımı ve Korunması

Bağlamanın bakımı ve korunmasından daha önce onu satın alırken dikkat etmeniz gereken önemli hususlar vardır. Alacağınız bağlama oyma mı yoksa yaprak mı? Teknesi yaprak olan bağlamalarda bazen ışık geçirgenliği söz konusu olabilir. Bunu anlamak için bağlamayı gün ışığına doğru tutarak bakmalısınız. Rezonans deliğinden baktığınızda ışık görüyorsanız o bağlama uzun süre kullanabileceğiniz bir enstrüman değildir. 

Bağlamanızın yüksek eşiği olmamasına dikkat etmelisiniz. Teller saptan yüksekte durursa, bağlamayı çalmakta zorlanırsınız. Bağlamayı elinize alarak seslerinin hepsine teker teker bakmalısınız. Cızırtılı bağlamalarda perdelerin yıpranma ihtimali yüksektir. Cızırtının bir diğer sebebi sap atmasıdır. Bu iki sebepten cızırtılı bağlama almamaya dikkat etmelisiniz. 

Bağlamanın duruşu da size birçok konuda ipucu verir. Tekne kısmının arka bölümünde herhangi bir vernik hatası olup olmadığını kontrol etmelisiniz. Herhangi bir yerinde çatlak olup olmadığına bakmalısınız. Sap kısmını ters çevirdiğinizde elinize perdelerin bulunduğu kısımlardan bir tırtık geliyor mu? Geliyorsa bu, perdelerin yanlış bağlandığının göstergesidir. 

Bağlama üzerinde herhangi bir leke ve fazlaca budak sayısı görüyorsanız da o bağlamayı almaktan kaçınabilirsiniz. Bağlama ne kadar uzun süre, teşhirde durduysa o kadar süre toza maruz kalır. Bir süre sonra teller paslanmaya başlar. Telleri paslanmış bir bağlama almaktan kaçının. Piyasada bilinmeyen markaları çok ucuza satan belli adreslere rastlayabilirsiniz. Böyle yerlerden alışveriş yapmayın. Bu bağlamaların sesleri, en fazla 3-4 ay dayanır. Sonraki süreçte seslerde bozulmalar başladığını görebilirsiniz. 

Bilmediğiniz bir ağaç türünden üretilmiş bağlamaları satın almayın. Bağlama çeşitleri, dut, maun, ardıç ağaçlarından üretilir. Malzeme kalitesinden emin olmadığınız bağlama modellerinden uzak durun. 

Bağlama akort edildiği halde doğru sesi vermiyorsa bozulmuş ya da sapı atmış olabilir. Bu bağlamaları da satın almaktan kaçınmalısınız. Bağlama almadan önce mutlaka bir müzik markete giderek bağlamanızı fiziki olarak gözlemleyin, elinize alın. Ses kalitesini kontrol edin. Bağlamanın kalitesinden emin olduktan ve satın aldıktan sonra dikkat etmeniz gerekenler onun ses kalitesi açısından önemlidir. Bağlamayı güneş ışığına maruz bırakmayın. Kullandıktan sonra çantasına geri koyarak açıkta paslanıp tozlanmaktan koruyun. Düzenli akordunu yaparak ses kalitesinin bozulmasını engelleyin.  

Bağlama İle Çalınan Türküler

Bağlama genel olarak Türk kültürünün en güzel müzik örneklerini icra etmeye yarar. Her bölgenin kendine özgü türküleri vardır. Yöre halkının özlemlerini, kavuşmalarını, aşk acılarını, alışkanlıklarını, örf ve adetlerini yansıtır. Bağlama türleri için örnek vermek gerekirse: Karadır Kaşların Ferman Yazdırır, Konyalım, Ordunun Dereli, Ormancı, Zühtü, Çanakkale İçinde gibi çok sayıda türküyü söylemek mümkündür. 

Aralarda duyguları coşturmak için yapılabilecek özel parmak ve tezene teknikleriyle dinleyenlere hoş bir deneyim yaşatabilirsiniz. Türküleri seviyorsanız enstrüman seçiminde onları en iyi icra edebileceğiniz kaliteye sahip modelleri tercih etmelisiniz. Stüdyo ya da sahne ekipmanı olarak kullanacaksanız bağlama yanında mikrofon, hoparlör, ses kartı, ses mikseri gibi profesyonel stüdyo ekipmanları da almalısınız. Yonka Müzik Market profesyonellerinden bu konuda gerekli bilgilendirmeyi ve rehberliği alabilirsiniz. Profesyonel stüdyo ekipmanları içinde fiyat performans ürünleriyle bütçenize uygun bir alışveriş yapabilirsiniz.